Η Αθήνα βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Με την προσδοκία να υποδεχτεί σχεδόν 10 εκατομμύρια τουρίστες μέσα στο 2025, η ελληνική πρωτεύουσα βιώνει ταυτόχρονα μια εντυπωσιακή άνθηση και μια ανησυχητική πίεση. Αν και η τουριστική ανάπτυξη αποτελεί θεμέλιο λίθο της οικονομίας, η υπερβολική τουριστική δραστηριότητα επιφέρει όλο και πιο έντονες πιέσεις στον αστικό ιστό και την καθημερινότητα των μόνιμων κατοίκων.

Καθώς οι θερινοί μήνες μετατρέπουν την πόλη σε ένα σκηνικό που θυμίζει «τουριστική Disneyland», αρχίζει να χάνεται η αίσθηση της γειτονιάς, του σταθερού, του οικείου. Οι κάτοικοι βλέπουν το περιβάλλον τους να αλλάζει: ο δημόσιος χώρος στενεύει, τα απορρίμματα πολλαπλασιάζονται, οι υποδομές λυγίζουν υπό το βάρος της προσωρινότητας.

Το βάρος των αριθμών

Η επιβάρυνση είναι μετρήσιμη και ανησυχητική. Στην καρδιά της Αθήνας, από το Σύνταγμα μέχρι την οδό Αθηνάς, παράγονται καθημερινά μέχρι και 65 τόνοι απορριμμάτων — ποσότητα που ξεπερνά τις αντίστοιχες ολόκληρων δήμων. Η εξάπλωση της βραχυχρόνιας μίσθωσης έχει μεταμορφώσει παλιά κτίρια γραφείων σε τουριστικά καταλύματα, προκαλώντας υπερφόρτωση στα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης.

Παρά τις προσπάθειες του δήμου με νέα υπόγεια συστήματα αποκομιδής και ενίσχυση του προσωπικού καθαριότητας, οι ξεχειλισμένοι κάδοι και η κακή εικόνα σε πολλές συνοικίες μαρτυρούν την αδυναμία προσαρμογής στο νέο καθεστώς.

Προς ένα νέο μοντέλο βιωσιμότητας

Η ανάγκη για έναν ριζικό επαναπροσδιορισμό του τουριστικού μοντέλου είναι πλέον επιτακτική. Η λύση δεν βρίσκεται σε στείρους περιορισμούς ή απαγορεύσεις, αλλά σε στοχευμένες, δημιουργικές παρεμβάσεις που θα εξισορροπούν τις ανάγκες επισκεπτών και κατοίκων.

Μια τέτοια προσέγγιση περιλαμβάνει:

• Αποκέντρωση των τουριστικών ροών προς περιοχές εκτός του στενού ιστορικού κέντρου.
• Ανάδειξη εναλλακτικών προορισμών στο Λεκανοπέδιο, με έμφαση σε πολιτιστικά, φυσικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.
• Συμμετοχή των πολιτών σε δράσεις που προάγουν τη φιλοξενία και τον σεβασμό προς το περιβάλλον.
• Επιβράβευση βιώσιμης συμπεριφοράς από τους επισκέπτες, μέσα από προγράμματα συνεργασίας και ανταμοιβής.

Διεθνή παραδείγματα που δείχνουν τον δρόμο

Η εμπειρία άλλων πόλεων που έχουν ήδη βρεθεί αντιμέτωπες με την υπερτουριστική πίεση, μπορεί να λειτουργήσει ως πολύτιμος οδηγός.

• Η Κοπεγχάγη εφαρμόζει το πρόγραμμα Kopenpay, ενθαρρύνοντας τους τουρίστες να χρησιμοποιούν ποδήλατο ή να συμμετέχουν σε περιβαλλοντικές δράσεις, προσφέροντάς τους σε αντάλλαγμα δωρεάν υπηρεσίες και ξεναγήσεις.
• Στους Νήσους Φερόε, το καινοτόμο πρόγραμμα Closed for Maintenance ανοίγει τουριστικά σημεία μόνο σε όσους συμμετέχουν εθελοντικά σε εργασίες συντήρησης.
• Η Χαβάη ακολουθεί μια μακροπρόθεσμη στρατηγική βιωσιμότητας μέχρι το 2050, ενισχύοντας τον ρόλο των τοπικών κοινοτήτων στη διαχείριση του τουρισμού.

Μια πόλη για τους ανθρώπους της

Η Αθήνα μπορεί να συνεχίσει να υποδέχεται εκατομμύρια επισκέπτες, χωρίς να θυσιάζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Το ζητούμενο είναι να περάσουμε από τη λογική της υπερεκμετάλλευσης στη στρατηγική της ισορροπίας. Μια Αθήνα βιώσιμη, λειτουργική και φιλόξενη — όχι μόνο για τους τουρίστες, αλλά κυρίως για τους ανθρώπους που τη ζουν καθημερινά.

«Η Αθήνα δεν χρειάζεται λιγότερους τουρίστες, αλλά καλύτερες λύσεις»