Η παράδοξη αλήθεια πίσω από τη ζέστη του καλοκαιριού

Καύσωνας. Η λέξη που έχει γίνει σχεδόν συνώνυμη με το ελληνικό καλοκαίρι. Αυτές τις μέρες, θερμόμετρα σκαρφαλώνουν στους 40+ βαθμούς, οι δρόμοι βράζουν και οι ανεμιστήρες δουλεύουν στο φουλ. Και μέσα σε όλα, μια επιστημονική… ειρωνεία: η Γη αυτή τη στιγμή βρίσκεται πιο μακριά από τον Ήλιο απ’ ό,τι οποιαδήποτε άλλη στιγμή του χρόνου!

Ναι, καλά διάβασες.

Μακριά από τον Ήλιο, αλλά πιο ζεστά από ποτέ;

Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται αφήλιο και συμβαίνει κάθε χρόνο στις αρχές Ιουλίου. Εκείνες τις ημέρες, η Γη απέχει περίπου 152 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο — σχεδόν 5 εκατομμύρια χιλιόμετρα περισσότερο από την κοντινότερη απόστασή της, που συμβαίνει τον Ιανουάριο (γνωστό ως περίήλιο).

Εύλογα γεννιέται η απορία:
Αν είμαστε πιο μακριά από τον Ήλιο, γιατί έχει τόση ζέστη;

Η απάντηση είναι λιγότερο προφανής απ’ όσο νομίζεις.

Ο ένοχος είναι… η κλίση της Γης

Πολλοί υποθέτουν ότι οι εποχές και η θερμοκρασία εξαρτώνται από την απόσταση της Γης από τον Ήλιο. Στην πραγματικότητα όμως, αυτό που επηρεάζει τις θερμοκρασίες στον πλανήτη μας είναι η κλίση του άξονά του. Η Γη γέρνει ελαφρώς κατά 23,5 μοίρες καθώς περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο — και αυτό κάνει όλη τη διαφορά.

Κατά το καλοκαίρι στο Βόρειο Ημισφαίριο, η Γη έχει κλίση προς τον Ήλιο. Αυτό σημαίνει ότι το ηλιακό φως πέφτει πιο κάθετα, οι ημέρες διαρκούν περισσότερο και η ακτινοβολία που φτάνει στο έδαφος είναι πιο έντονη. Έτσι, παρά την απόσταση, η ηλιακή ενέργεια που φτάνει σε εμάς είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι το χειμώνα.

Η απόσταση παίζει, αλλά… λίγο

Η διαφορά ενέργειας που φτάνει στη Γη εξαιτίας της αυξημένης απόστασης κατά το αφήλιο είναι περίπου 7%. Σημαντικό; Ναι. Αλλά όχι αρκετό για να “νικήσει” την επίδραση της κλίσης του πλανήτη.

Για παράδειγμα, πόλεις στο γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδας δέχονται υπερδιπλάσια ή και τριπλάσια ηλιακή ακτινοβολία το καλοκαίρι σε σύγκριση με τον χειμώνα. Η ίδια η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ 35° και 42° γεωγραφικού πλάτους, όπως και πολλές περιοχές που βιώνουν έντονους καύσωνες κάθε Ιούλιο.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;

Ότι η θερμοκρασία που νιώθουμε δεν έχει τόση σχέση με το «πόσο μακριά είμαστε από τον Ήλιο», αλλά με το πώς πέφτουν οι ακτίνες του πάνω στη Γη.

Το καλοκαίρι, οι ακτίνες του Ήλιου έρχονται πιο κάθετα και μας «χτυπούν» πιο έντονα. Οι μέρες είναι πιο μεγάλες και η ενέργεια που δεχόμαστε περισσότερη. Αυτό κάνει το καλοκαίρι να καίει — ακόμα κι αν η απόσταση από τον Ήλιο είναι μεγαλύτερη.

Εν κατακλείδι: Μια απλή γωνία, τεράστια διαφορά

Ορισμένα πράγματα στη φύση είναι πιο περίπλοκα απ’ όσο φαίνονται. Και το καλοκαίρι δεν είναι θέμα απόστασης, αλλά θέμα γωνίας. Η κλίση της Γης, μικρή αλλά ισχυρή, καθορίζει τις εποχές, τη ζέστη και… πόσο θα λιώσουμε στον επόμενο καύσωνα.