Κάθε χρόνο στις 20 Ιουνίου, η ανθρωπότητα στέκεται μπροστά σε έναν καθρέφτη. Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων δεν είναι απλώς ημερολογιακή υπενθύμιση· είναι κραυγή, προσευχή, απαίτηση. Για αξιοπρέπεια. Για ανθρωπιά. Για αλληλεγγύη.

Όταν τα στατιστικά έχουν πρόσωπα

Το 2025 βρίσκει τον κόσμο πιο πληγωμένο από ποτέ. Περισσότεροι από 122 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Άνθρωποι με ιστορίες, οικογένειες, μνήμες — όχι αριθμοί. Από αυτούς, πάνω από 43 εκατομμύρια είναι πρόσφυγες, ενώ 40% είναι παιδιά. Οι αριθμοί σοκάρουν, αλλά ο πραγματικός κίνδυνος είναι να συνηθίσουμε. Να θεωρήσουμε τον εκτοπισμό “κανονικότητα”. Να βαρεθούμε να συμπονούμε. Να μπερδέψουμε την κόπωση με την αδιαφορία.

Και αν νομίζουμε πως αυτό αφορά “άλλους”, ίσως είναι η στιγμή να σταθούμε λίγο σιωπηλοί και να αναλογιστούμε: Πόσο απέχει το «εκεί» από το «εδώ»; Πόσο λεπτή είναι η γραμμή που χωρίζει την ασφάλεια από τον ξεριζωμό;

Η τέχνη ως μνήμη και αντίσταση

Οι ιστορίες των προσφύγων δεν είναι όλες γεμάτες απόγνωση. Κάποιες είναι φλόγες ελπίδας. Η Huda Fadlelmawla, μια ποιήτρια που σε ηλικία 5 ετών εγκατέλειψε το Σουδάν, σήμερα ανεβαίνει στη σκηνή με περηφάνια και δύναμη, μετατρέποντας τον πόνο της σε λόγο. Το βραβείο της φέτος για τη φωνή των προσφύγων δεν είναι απλά μια τιμή· είναι μια δήλωση. Ότι η φωνή δεν πνίγεται. Ότι η ποίηση μπορεί να γίνει πατρίδα.

Η τέχνη, ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία, γίνονται εργαλεία μνήμης και κατανόησης. Όπως είπε και η Κέιτ Μπλάνσετ, «κανείς δεν βάζει το παιδί του σε μια βάρκα, αν το νερό δεν είναι πιο ασφαλές από τη στεριά». Αυτή είναι η αλήθεια που δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ.

Η αλληλεγγύη δεν είναι απλώς μια φιλότιμη χειρονομία. Είναι ευθύνη. Είναι στάση. Είναι πράξη.

Σε έναν κόσμο όπου ο πολιτικός λόγος σκληραίνει, όπου οι κοινωνίες τείνουν να υψώνουν τείχη αντί να χτίζουν γέφυρες, η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων μας καλεί να σταθούμε απέναντι στον κυνισμό.

Με εκπαίδευση. Με στέγαση. Με ασφαλείς διαδρομές. Με ιστορίες που ακούγονται. Με χώρους που ανοίγουν για να τους χωρέσουμε, όχι για να τους διώξουμε.

Γιατί η αλληλεγγύη είναι υποχρέωση, όχι πολυτέλεια

Σε μια εποχή παγκόσμιας αστάθειας και συνεχών κρίσεων, όπου η ελπίδα συχνά μοιάζει πολυτέλεια, αυτό που οφείλουμε είναι να διατηρήσουμε τη βαθιά μας πίστη στην αξία κάθε ανθρώπου. Να μην επιτρέψουμε σε τίποτα να ραγίσει την εμπιστοσύνη μας στην αλληλεγγύη. Γιατί το να στηρίζουμε όσους έχουν χάσει τα πάντα, δεν είναι φιλανθρωπία. Είναι στοιχειώδης δικαιοσύνη.

Όταν κάποιοι προδίδουν την έννοια της αλληλεγγύης
Σε έναν κόσμο που δοκιμάζεται από πόλεμο, φτώχεια και ξεριζωμό, η αλληλεγγύη είναι το τελευταίο προπύργιο ανθρωπιάς. Κι όμως, υπάρχουν αυτοί που επιλέγουν να την βεβηλώσουν. Άνθρωποι που εκμεταλλεύονται το σύστημα είτε προσποιούμενοι τους κατατρεγμένους, είτε –ακόμα χειρότερα– εκμεταλλευόμενοι τον πόνο αυτών που πραγματικά είναι. Διακινητές, κυκλώματα, ψεύτικες ταυτότητες, πλαστά δάκρυα. Κι όλα αυτά, εις βάρος των αθώων. Κάθε τέτοια πράξη είναι ένα μαχαίρι στην εμπιστοσύνη που προσπαθεί να χτίσει μια κοινωνία απέναντι στην ανάγκη και το δίκαιο. Και αυτό δεν πρέπει να μένει ατιμώρητο. Η δικαιοσύνη πρέπει να είναι αυστηρή, γιατί πίσω από κάθε απάτη υπάρχει ένας πραγματικός άνθρωπος που δεν πήρε τη βοήθεια που άξιζε. Όταν η αλληλεγγύη γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, τότε κινδυνεύει να χαθεί για όλους.

Υπενθύμιση: Σε αυτόν τον κόσμο, κανείς δεν είναι άτρωτος. Ο ξεριζωμός δεν κάνει διακρίσεις. Η προσφυγιά δεν ζητά διαβατήριο. Και το να βρεθούμε μια μέρα εμείς στην ίδια θέση, δεν είναι τόσο απίθανο όσο θέλουμε να πιστεύουμε.

Γι’ αυτό, μην κλείσεις τα μάτια. Μην συνηθίσεις την απώλεια. Μην ξεχάσεις την ανθρωπιά.