Ο πρωτοπόρος φυσικός που συνεργάστηκε με την Google και ηγείται της προσπάθειας για τον πρώτο εμπορικό κβαντικό υπολογιστή

Ο Τζον Μαρτίνης είναι ένας από τους σπουδαιότερους επιστήμονες της εποχής μας. Ο Ελληνοαμερικανός φυσικός, γνωστός για την ηγετική του παρουσία στον τομέα των κβαντικών υπολογιστών, τιμήθηκε φέτος με το Νόμπελ Φυσικής για την καθοριστική του συμβολή στην κατανόηση των κβαντικών φαινομένων σε μακροσκοπικά συστήματα. Η πορεία του, από τα εργαστήρια του Μπέρκλεϊ έως τη συνεργασία του με την Google και την αυστραλιανή SQC, είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που έκανε το αδύνατο — εφικτό.

Από το Μπέρκλεϊ στην κορυφή της επιστήμης

Γεννημένος και μεγαλωμένος στις Ηνωμένες Πολιτείες, με ελληνικές ρίζες, ο Τζον Μαρτίνης σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ. Εκεί εκπόνησε το διδακτορικό του υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Τζον Κλαρκ, με αντικείμενο τη μακροσκοπική κβαντομηχανική σήραγγα και τον κβαντισμό ενεργειακών επιπέδων σε επαφές Josephson — μια εργασία που έθεσε τις βάσεις για την κατανόηση των υπεραγώγιμων κυκλωμάτων.

Μετά τις σπουδές του, εργάστηκε σε κορυφαία ερευνητικά κέντρα όπως το CEA Saclay στο Παρίσι και το NIST στις ΗΠΑ, όπου ανέπτυξε πρωτοποριακές τεχνικές ανίχνευσης ακτίνων Χ. Όμως το μεγάλο του πάθος παρέμενε το ίδιο: η δημιουργία του πρώτου πραγματικού κβαντικού υπολογιστή.

Το στοίχημα με την Google και η στιγμή του «κβαντικού πλεονεκτήματος»

Το 2014, η Google τον κάλεσε να αναλάβει την ηγεσία του Quantum AI Lab, στο πλαίσιο ενός τολμηρού προγράμματος πολλών εκατομμυρίων δολαρίων. Μαζί με την ομάδα του, ο Μαρτίνης ανέπτυξε έναν υπεραγώγιμο κβαντικό υπολογιστή που, το 2019, κατάφερε να εκτελέσει έναν περίπλοκο υπολογισμό μέσα σε μόλις τρία λεπτά και είκοσι δευτερόλεπτα — έναν υπολογισμό που ένας κλασικός υπερυπολογιστής θα χρειαζόταν χιλιάδες χρόνια να ολοκληρώσει.

Το επίτευγμα αυτό χαρακτηρίστηκε ως «κβαντικό πλεονέκτημα» και σηματοδότησε μια ιστορική στιγμή για την επιστήμη και την τεχνολογία.

Από την Google στη Silicon Quantum Computing

Το 2020, ο Μαρτίνης αποχώρησε από την Google για να ακολουθήσει ένα νέο, εξίσου φιλόδοξο όραμα. Συνεργάστηκε με την αυστραλιανή Silicon Quantum Computing (SQC), που ίδρυσε η καθηγήτρια Μισέλ Σίμονς, με στόχο την κατασκευή του πρώτου εμπορικού κβαντικού υπολογιστή.

Η μέθοδος της SQC βασίζεται στην ακριβή τοποθέτηση ατόμων πυριτίου σε νανοκλίμακα — μια τεχνική που, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος, «δεν εφαρμόζεται πουθενά αλλού στον κόσμο». Ο Μαρτίνης πιστεύει πως αυτή η τεχνολογία θα ανοίξει τον δρόμο για πρακτικές, ασφαλείς και ενεργειακά αποδοτικές εφαρμογές κβαντικών υπολογιστών.

Βραβεία, τιμές και η ύψιστη διάκριση

Η συνεισφορά του στην επιστήμη έχει αναγνωριστεί εδώ και χρόνια. Το 2014 τιμήθηκε με το Βραβείο Fritz London για τη Φυσική Χαμηλών Θερμοκρασιών, ενώ το 2021 έλαβε το Βραβείο John Stewart Bell για την πρόοδό του στην κβαντική πληροφορική.

Το 2025, ήρθε η κορύφωση: το Νόμπελ Φυσικής, το οποίο μοιράστηκε με τους Τζον Κλαρκ και Μισέλ Ντεβορέ, επισφραγίζοντας δεκαετίες έρευνας και αφοσίωσης.

Ένα όραμα για την ανθρωπότητα

Παρά τις διακρίσεις, ο Μαρτίνης παραμένει ταπεινός και προσηλωμένος στο όραμά του. Όπως έχει δηλώσει:

«Αν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε έναν σταθερό και λειτουργικό κβαντικό υπολογιστή, θα έχουμε στα χέρια μας ένα εργαλείο που μπορεί να αλλάξει ριζικά την επιστήμη, την τεχνολογία και την ίδια την κοινωνία».

Σήμερα, ο Ελληνοαμερικανός νομπελίστας συνεχίζει να εργάζεται ακούραστα, εμπνέοντας τη νέα γενιά φυσικών να σκεφτεί το αδιανόητο — και να το κάνει πραγματικότητα.