Το άγνωστο νόημα πίσω από το διαχρονικό τραγούδι “Το Άγαλμα”

Η σύμπραξη τριών κορυφαίων δημιουργών της ελληνικής μουσικής –του συνθέτη, του στιχουργού και του ερμηνευτή– έχει συχνά ως αποτέλεσμα έργα με διαχρονική απήχηση. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τραγούδι “Το Άγαλμα”, καρπός της συνεργασίας του Μίμη Πλέσσα, του Λευτέρη Παπαδόπουλου και του Γιάννη Πουλόπουλου.

Το κομμάτι συμπεριλήφθηκε στον εμβληματικό δίσκο «Δρόμος», που κυκλοφόρησε το 1969 και καθιέρωσε οριστικά τον Πουλόπουλο στην καρδιά του κοινού. Αν και όλα τα τραγούδια του δίσκου αγαπήθηκαν, “Το Άγαλμα” κατέκτησε ξεχωριστή θέση, εντυπώνοντας τη μελωδία και τους στίχους του στη συλλογική μνήμη.

Με τα χρόνια, το τραγούδι περιβλήθηκε από μυστήριο. Τι ήταν αυτό το «άγαλμα» στο οποίο αναφέρονταν οι στίχοι; Πρόκειται για ένα από τα ελληνικά τραγούδια που προκάλεσαν τις περισσότερες ερμηνείες και συζητήσεις. Δύο είναι οι επικρατέστερες εκδοχές που έχουν διατυπωθεί και επιβιώσει στο πέρασμα του χρόνου.

Η πρώτη εκδοχή υποστηρίζει ότι το τραγούδι δεν μιλά για πραγματικό άγαλμα, αλλά χρησιμοποιεί τον όρο μεταφορικά. Κατά τη δεκαετία του ’60, η λέξη «άγαλμα» αποτελούσε κοινή, υπαινικτική αναφορά σε γυναίκες του δρόμου – τις ιερόδουλες της εποχής. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, το τραγούδι αποκτά βαθύτερη κοινωνική και ανθρώπινη διάσταση, αποκαλύπτοντας τη μοναξιά, τη σιωπηλή θλίψη και την ανάγκη για αγάπη και αναγνώριση ενός προσώπου περιθωριοποιημένου.

Η δεύτερη εκδοχή εστιάζει σε πιο κυριολεκτική ανάγνωση των στίχων, υποστηρίζοντας ότι το τραγούδι αναφέρεται στο γνωστό άγαλμα στην Πλατεία Βικτωρίας, στο κέντρο της Αθήνας. Ένα σημείο-σύμβολο για την πόλη, στο οποίο πολλοί απέδωσαν ιδιαίτερη συναισθηματική και πολιτιστική φόρτιση. Η τοποθεσία αυτή, με το χαρακτηριστικό γλυπτό και τη συμβολική της βαρύτητα, αποτέλεσε, κατά την άποψη ορισμένων, το κρυφό σκηνικό του τραγουδιού.

Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με μαρτυρίες, ο ίδιος ο δημιουργός των στίχων –ο Λευτέρης Παπαδόπουλος– έχει δηλώσει γοητευμένος από την πρώτη εκδοχή. Η ερμηνεία που θέλει το «άγαλμα» να συμβολίζει μια γυναίκα του περιθωρίου, αγγίζει την καρδιά του, αναδεικνύοντας την κοινωνική και συναισθηματική δύναμη του τραγουδιού.

Ανεξάρτητα από ποια εκδοχή βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματικότητα, το “Άγαλμα” παραμένει ένα από τα πιο συγκινητικά και πολυδιάστατα τραγούδια της ελληνικής μουσικής. Είτε ως αλληγορία για τη μοναξιά και την περιθωριοποίηση είτε ως ωδή σε μια αστική γωνιά της Αθήνας, το τραγούδι συνεχίζει να συγκινεί, να εμπνέει και να προκαλεί σκέψη, επιβεβαιώνοντας τη δύναμη της τέχνης όταν συναντά τον άνθρωπο.

Στο βίντεο που ακολουθεί θα δε΄τε μια απίστευτη ερμηνεία με τους δυο από τους τρείς συντελεστές:

Χθες μεσάνυχτα και κάτι
κατηφόρισα
στην μικρή την πλατεϊτσα
που σε γνώρισα
κάποιο άγαλμα που μ’ είδε
με θυμήθηκε
και τον πόνο μου
να ακούσει δεν αρνήθηκε
κάποιο άγαλμα που μ’ είδε
με θυμήθηκε
και τον πόνο μου
να ακούσει δεν αρνήθηκε
Και του μίλησα για σένα
και για μένανε
και τα μάτια του βουρκώναν
και όλο κλαίγανε
του ‘πα για το φέρσιμό σου
και για τα άλλα σου
τα ασυγχώρητα τα λάθη
τα μεγάλα σου
του ‘πα για το φέρσιμό σου
και για τα άλλα σου
τα ασυγχώρητα τα λάθη
τα μεγάλα σου
Κι ύστερα με πιάσαν θεέ μου
κάτι κλάματα
που με βρήκανε κουρέλι
τα χαράματα
με το άγαλμα ως το δρόμο
προχωρήσαμε
μου εσκούπισε τα μάτια
και χωρίσαμε
με το άγαλμα ως το δρόμο
προχωρήσαμε
μου εσκούπισε τα μάτια
και χωρίσαμε