Η 21η Απριλίου 1967 παραμένει μια από τις πιο μαύρες ημέρες στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας.

Το στρατιωτικό κίνημα που εξερράγη εκείνο το ξημέρωμα, με επικεφαλής τους Στυλιανό Παττακό, Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο, καταλήστευσε τη δημοκρατία, εγκαθιδρύοντας μια στυγνή δικτατορία που κράτησε για επτά χρόνια. Η Ελλάδα πέρασε σε μια σκοτεινή περίοδο καταπίεσης, απόλυτης ελέγχου και στρατιωτικής εξουσίας, με την κρατική βία να παγιδεύει κάθε μορφή αντίστασης και δημοκρατικής έκφρασης.

Η Πολιτική Αβεβαιότητα της Εποχής

Η Ελλάδα του 1967 βρισκόταν σε μια πολιτική κρίση. Οι εκλογές της 28ης Μαΐου είχαν αναγγελθεί, και η πολιτική κατάσταση ήταν τεταμένη. Η κυβέρνηση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, που κυβερνούσε με την υποστήριξη της ΕΡΕ (Ένωση Κέντρου) και του βασιλιά Κωνσταντίνου, ήταν προσωρινή και η χώρα ετοιμαζόταν να πάει σε εκλογές, μετά από τα πολιτικά αδιέξοδα του προηγούμενου διαστήματος. Τα αποτελέσματα αυτών των εκλογών θεωρούνταν από πολλούς ως σχεδόν προδιαγεγραμμένα υπέρ της Ένωσης Κέντρου και του Γεωργίου Παπανδρέου.

Αυτό το κλίμα αβεβαιότητας, σε συνδυασμό με την εσωτερική αναταραχή και την διεθνή πίεση (η Ελλάδα ήταν μέρος του ψυχρού πολέμου και η πολιτική σταθερότητα ήταν κρίσιμη για την δυτική συμμαχία), δημιούργησε το έδαφος για το πραξικόπημα. Παρά τις διεθνείς εντάσεις με τη Σοβιετική Ένωση, η χώρα δεν βρισκόταν σε καμία περίπτωση σε απειλή σοβιετικής επιρροής ή κομμουνιστικής εξέγερσης, αλλά οι στρατιωτικοί ηγέτες αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν την πολιτική αναταραχή για να επιβάλλουν τη δική τους θέληση.

Η Στρατιωτική Συνωμοσία

Οι συνταγματάρχες Παπαδόπουλος, Παττακός και Μακαρέζος είχαν οργανώσει το στρατιωτικό κίνημα με βαθιά μυστικότητα, τοποθετώντας τους ανθρώπους τους στις κρίσιμες θέσεις του στρατού και του κρατικού μηχανισμού. Η στρατιωτική ηγεσία, που είχε ήδη ιστορικό παρέμβασης στην πολιτική ζωή της χώρας, είχε αποφασίσει ότι ήταν η ώρα να επέμβει ξανά. Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη, η κίνηση πραγματοποιήθηκε τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967.

Τα τανκς κατέλαβαν τα στρατηγικά σημεία της Αθήνας και σε λίγες ώρες, η χώρα ήταν υπό πλήρη στρατιωτικό έλεγχο. Οι πρώτες αντιδράσεις από την πλευρά των πολιτικών και της κυβέρνησης ήταν αμήχανες και ανεπαρκείς. Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Παναγιώτης Παπαληγούρας, και τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, αποχώρησαν χωρίς να γνωρίζουν την πραγματική διάσταση του κινήματος.

Η Αντίδραση του Βασιλιά και του Κράτους

Η βασιλική οικογένεια, και ειδικότερα ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Η αντίσταση του βασιλιά για να καταπολεμήσει τη δικτατορία αποδείχθηκε ανεπαρκής, και ο Κωνσταντίνος τελικά αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με τους πραξικοπηματίες για να αποτρέψει την αιματοχυσία. Ο στρατός, έχοντας ήδη τον πλήρη έλεγχο, ζήτησε από τον βασιλιά να ορκίσει μια κυβέρνηση, η οποία θα μπορούσε να νομιμοποιήσει την πραξικοπηματική εξουσία.

Η κυβέρνηση της δικτατορίας, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Κόλλια (ο οποίος ήταν υπάλληλος της δικτατορίας και ουσιαστικά μαριονέτα), ανακήρυξε το καθεστώς και άρχισε να εφαρμόζει τις αυστηρές πολιτικές της. Η σφαγή της δημοκρατίας και η κατάργηση της συνταγματικής τάξης ήταν πλέον γεγονός. Οι βασανισμοί, οι εξορίες και οι φυλακίσεις αντιφρονούντων έγιναν καθημερινότητα, ενώ η κοινωνία βυθίστηκε σε ένα καθεστώς τρόμου.

Η Αντίσταση και οι Επιπτώσεις της Δικτατορίας

Οι πρώτοι μήνες της δικτατορίας ήταν γεμάτοι από καταστολή, με την αντιστασιακή δράση να παραμένει περιορισμένη λόγω του φόβου και της τρομοκρατίας που επικρατούσε. Ωστόσο, όπως ήταν αναμενόμενο, η αντίσταση στη δικτατορία αναπτύχθηκε και ενδυναμώθηκε σταδιακά, με σημαντική συμμετοχή από νέους, φοιτητές και εργατικά κινήματα. Οι δημοκρατικές δυνάμεις και οι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος, παρά τις δυσκολίες, συνέχισαν να αγωνίζονται για την ανατροπή της δικτατορίας.

Η πιο δραματική στιγμή της περιόδου αυτής ήρθε το 1973, όταν η Χούντα προσέφυγε σε εξωτερική στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο, προκαλώντας την τουρκική εισβολή. Αυτό το γεγονός, και οι δραματικές συνέπειες που είχε για την Κύπρο και την Ελλάδα, αποτέλεσαν το κύριο καταλύτη για την κατάρρευση της δικτατορίας. Η 23η Ιουλίου 1974, με την πτώση του καθεστώτος Παπαδόπουλου, αποτέλεσε την αρχή της επιστροφής στην Δημοκρατία.

Κληρονομιά και Μνήμη

Η Χούντα των Συνταγματαρχών άφησε μια βαθιά και σκοτεινή κληρονομιά στην ελληνική κοινωνία. Τα τραύματα του καθεστώτος παραμένουν ανοιχτά και η μνήμη των θυμάτων της δικτατορίας, οι φυλακισμένοι, οι εξόριστοι και οι βασανισθέντες, συνεχίζει να επηρεάζει τη συλλογική συνείδηση της χώρας.

Το πολιτικό κόστος της δικτατορίας δεν μπορεί να μετρηθεί μόνο με το αίμα που χύθηκε και τις ελευθερίες που χάθηκαν, αλλά και με το πνευματικό και πολιτιστικό μεσαίωνα που επιβλήθηκε για επτά χρόνια. Η κοινωνία αναγκάστηκε να πληρώσει έναν πολύ βαρύ τίμημα για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.

Η 21η Απριλίου 1967 είναι μια υπενθύμιση ότι η Δημοκρατία δεν είναι κάτι δεδομένο, αλλά απαιτεί συνεχείς αγώνες και θυσίες για να προστατευτεί. Για τη χώρα, αυτή η ημερομηνία είναι, και θα παραμείνει, σύμβολο της ανάγκης για εγρήγορση, ευαισθητοποίηση και αδιάκοπη υπεράσπιση των δημοκρατικών αξιών και ελευθεριών.

Πήγη: sansimera.gr