Σήμερα, που η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του, θυμόμαστε τον άγιο που κράτησε ζωντανή την Ορθοδοξία και την ελληνική παιδεία στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς.

Η Ζωή του Αγίου Κοσμά

Στις δύσκολες και σκοτεινές σελίδες της ιστορίας του τόπου μας, η μορφή του Κοσμά του Αιτωλού προβάλλει σαν φάρος ακατάλυτος, φωτίζοντας με τη ζωή και το έργο του τον δρόμο της πίστης και της ελπίδας. Γεννημένος το 1714 στο χωριό Μεγάλο Δένδρο της Αιτωλίας, ο Άγιος Κοσμάς έζησε σε μια εποχή σκλαβιάς, πνευματικής νάρκωσης και εθνικής κατάπτωσης. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η αποστολή του ήταν σαφής: να κρατήσει ζωντανή την Ορθοδοξία, να στηρίξει τους υπόδουλους Έλληνες και να εμφυσήσει ξανά το αίσθημα της ενότητας και της ταυτότητας.

Το Έργο και η Διδασκαλία

Με σπουδές στο Άγιον Όρος και ζώντας με ασκητική αυστηρότητα, ο Κοσμάς απέκτησε βαθιά γνώση και αγάπη για το Ευαγγέλιο. Όμως δεν αρκέστηκε στη θεωρία: άφησε την ησυχία της μοναστικής ζωής για να βγει στις πλατείες, στα χωριά, στα πιο απομακρυσμένα μέρη της Ελλάδας, κηρύττοντας με πάθος τον λόγο του Θεού. Με απλότητα και γνησιότητα, μιλούσε στη γλώσσα του λαού, με παραβολές και παραδείγματα που άγγιζαν τις καρδιές ακόμη και των πιο απλών ανθρώπων.

Το έργο του δεν περιορίστηκε στη διδασκαλία της πίστης. Ο Κοσμάς πίστευε πως χωρίς παιδεία, χωρίς ελληνικό σχολείο και γλώσσα, το Γένος κινδύνευε να σβήσει. Έτσι, περιόδευσε ακατάπαυστα, ιδρύοντας εκατοντάδες σχολεία και διδάσκοντας τη σπουδαιότητα της μάθησης, όχι ως απλή γνώση, αλλά ως όπλο πνευματικής ελευθερίας. «Ψυχή χωρίς παιδεία είναι τυφλή», έλεγε, και αυτό το όραμα υπήρξε θεμέλιο για την εθνική αναγέννηση που θα ακολουθούσε.

Η Συμβολή του στην Ορθοδοξία

Η συμβολή του στη διατήρηση της Ορθοδοξίας υπήρξε ανεκτίμητη. Σε μια εποχή που οι πιέσεις για εξισλαμισμό και απομάκρυνση από την παράδοση ήταν ασφυκτικές, ο Κοσμάς στάθηκε ατρόμητος υπερασπιστής της πίστης. Ένωσε το Ευαγγέλιο με την καθημερινότητα, δίδαξε την αξία της αλληλεγγύης, της ενότητας, της αγάπης, και κράτησε άσβεστο το φως της Ορθοδοξίας στις ψυχές των σκλαβωμένων.

Το Μαρτύριο και η Κληρονομιά

Η θυσία του σφράγισε το έργο του. Το 1779, μαρτύρησε στη Βόρειο Ήπειρο, παραδίδοντας το σώμα του, αλλά αφήνοντας αθάνατο το πνεύμα του. Ο θάνατός του δεν ήταν τέλος, αλλά επισφράγισμα της αποστολής του: η διδασκαλία του συνέχισε να εμπνέει γενιές ολόκληρες, να τρέφει την εθνική συνείδηση και να στηρίζει το όραμα της λευτεριάς.

Σήμερα, που η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του, δεν στεκόμαστε μόνο μπροστά σε μια ιστορική μορφή, αλλά μπροστά σε έναν ζωντανό οδηγό. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός μάς υπενθυμίζει πως η πίστη, η παιδεία και η ενότητα είναι θεμέλια που δεν πρέπει ποτέ να χαθούν. Το παράδειγμά του δεν ανήκει στο παρελθόν· είναι κληρονομιά και ευθύνη για το παρόν και το μέλλον μας.

Η μορφή του μας καλεί ακόμα να θυμόμαστε πως χωρίς πίστη, παιδεία και ενότητα, δεν υπάρχει μέλλον. Και αυτό είναι το αληθινό του θαύμα: ότι, αιώνες μετά, ο λόγος του εξακολουθεί να ζει, να συγκινεί και να εμπνέει.