Κάθε χρόνο, στις 30 Αυγούστου, ο κόσμος τιμά την Παγκόσμια Ημέρα για τα Θύματα των Βίαιων Εξαφανίσεων. Η ημέρα αυτή υπενθυμίζει τα εγκλήματα όπου άνθρωποι χάνονται με βία, συχνά από κρατικούς ή παρακρατικούς φορείς, αφήνοντας τις οικογένειες σε αβεβαιότητα και πόνο.

Δεν πρόκειται απλώς για αριθμούς σε στατιστικές ούτε για νομικούς όρους σε διεθνείς συμβάσεις. Είναι οι άνθρωποι που χάθηκαν χωρίς επιστροφή: ο πατέρας που βγήκε από το σπίτι και δεν γύρισε ποτέ, η μητέρα που χάθηκε στο δρόμο προς το αστυνομικό τμήμα, το παιδί που οδηγήθηκε σε ένα φορτηγό με κουκούλα. Η μόνιμη πληγή που κουβαλούν οι οικογένειες τους θυμίζει την αβάσταχτη αναζήτηση της αλήθειας.

Η Παγκόσμια Ημέρα για τα Θύματα των Βίαιων Εξαφανίσεων καθιερώθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 2010, με την απόφαση της Γενικής Συνέλευσης 65/209, και συνδέεται άμεσα με τη Διεθνή Σύμβαση για την Προστασία όλων των Προσώπων από τις Βίαιες Εξαφανίσεις. Από τη Λατινική Αμερική των δικτατοριών, όπου χιλιάδες «desaparecidos» χάθηκαν μέσα στη νύχτα, μέχρι τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής και της Ασίας, το έγκλημα παραμένει ίδιο: η σκόπιμη εξαφάνιση ενός ανθρώπου από το κράτος ή με την ανοχή του, για να τον αποκόψει από τον κόσμο των ζωντανών και να τρομοκρατήσει την κοινωνία.

Ο πόνος δεν αφορά μόνο το θύμα. Οι οικογένειες ζουν σε μια βασανιστική εκκρεμότητα: ούτε πένθος, ούτε δικαιοσύνη, ούτε λύτρωση. Το κενό καταβροχθίζει τις ζωές τους, την οικονομική τους ασφάλεια, την ψυχική τους υγεία, σε ένα ψυχολογικό βασανιστήριο που μπορεί να κρατήσει δεκαετίες.

Στην Ελλάδα, αν και οι εξαφανίσεις δεν είχαν ποτέ τις μαζικές διαστάσεις άλλων χωρών, η ιστορία δείχνει ότι τέτοια φαινόμενα δεν είναι άγνωστα. Υπήρξαν περιπτώσεις που προκάλεσαν έντονη κοινωνική ανησυχία, αφήνοντας ένα πέπλο αβεβαιότητας γύρω από τη μοίρα ορισμένων προσώπων και τις οικογένειές τους. Η μνήμη τους υπενθυμίζει πόσο εύθραυστα είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ανάγκη για διαρκή επαγρύπνηση.

Διεθνώς, οι υποθέσεις εξαφανίσεων συγκλόνιζαν και συγκλονίζουν για δεκαετίες:

• Η εξαφάνιση της 3χρονης Μάντλιν ΜακΚάν στην Πορτογαλία το 2007 παραμένει ανεξιχνίαστη, ενώ οι γονείς της συνεχίζουν να ελπίζουν.
• Η υπόθεση του Λαρς Μίτανκ στη Βουλγαρία το 2014 προκαλεί ανατριχίλα για την αβέβαιη μοίρα ενός νέου που έμελλε να χαθεί μυστηριωδώς.
• Η εξαφάνιση του Μπεν Νίνταμ στην Κω το 1991 παραμένει ανεξιχνίαστη, αφήνοντας πίσω δεκαετίες θλίψης και αναζήτησης.
• Παρόμοιες υποθέσεις, όπως οι «Frog Boys» στη Νότια Κορέα ή η αινιγματική «Απογείωση» του Ντι. Μπι. Κούπερ στις ΗΠΑ, δείχνουν πως η αλήθεια μπορεί να παραμένει κρυμμένη για πάντα.

Η διεθνής κοινότητα έχει κάνει βήματα, με τη Σύμβαση του 2006 να θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία κατά των εξαφανίσεων. Ωστόσο, η μάστιγα συνεχίζεται όπου η ατιμωρησία και η σιωπή κυριαρχούν.

Σαν σήμερα, ανάβουμε ένα κερί στη μνήμη όσων χάθηκαν και θυμόμαστε τους ζωντανούς που αγωνίζονται με φωτογραφίες, κεριά, πλακάτ και επιστολές σε διεθνείς οργανισμούς. Θυμόμαστε ότι η σιωπή είναι η συνέχιση του εγκλήματος και ότι η μάχη κατά των βίαιων εξαφανίσεων αφορά όλους μας. Κάθε εξαφάνιση που μένει ανεξιχνίαστη δεν είναι «κάπου αλλού»· είναι δίπλα μας, μέσα στις κοινωνίες που θέλουμε να λέμε δημοκρατικές.

Καμία εξαφάνιση δεν πρέπει να μένει στη σιωπή.